«Պոչամբարների ուսումնասիրություն» նախագիծ

Ի՞նչ է պոչամբարը

Պոչամբարն այն կառույցն է, որտեղ առանձնացվում և ամբարվում են քիմիական վերամշակման հետևանքով առաջացած թունավոր, վտանգավոր քիմիական թափոններն ու հանքաջրերը։ Դրանք հիմնականում կառուցվում են հանքավայրերին մոտ տարածքներում: Գործող պոչամբարներն առաջին հայացքից նման են լճերի, բայց, ի տարբերություն դրանց, պոչամբարները «հարուստ» են կյանքի համար վտանգավոր, թունավոր նյութերով: Պոչամբարները գործում են մինչև նախագծով դրանց համար նախատեսված ծավալի սպառումը կամ հանքավայրի շահագործման ավարտը: Պոչամբարները փակվում են՝ պատվելով հողային շերտով, որի վրա այնուհետ բուսականություն է աճեցվում: Այդպես փորձ է արվում կանխել պոչամբարներում կուտակված վտանգավոր նյութերի ներթափանցումը բնական միջավայր:

Ներկայումս Հայաստանում կա 23 պոչամբար, որոնցից 8-ը փակված են, իսկ 15-ը՝ գործող: Պոչամբարների գերակշիռ մասը գտնվում է Սյունիքի և Լոռու մարզերում: Մասնագետները փաստում են՝ հանրապետության տարածքում գտնվող պոչամբարների մեծ մասը և՛ նախագծի, և՛ կառավարման մասով չեն համապատասխանում միջազգային չափորոշիչներին: Դրանց նախագծերը համարվում են անընդունելի Հայաստանի պես երկրների համար, որտեղ երկրաշարժերի վտանգ կա: Ըստ մասնագետների՝ որոշ պոչամբարների փլուզման կամ վթարի դեպքում հնարավոր չի լինի խուսափել մարդկային զոհերով ուղեկցվող աղետներից: Ռիսկայնությունը մեծ է նաև այն պատճառով, որ պոչամբարները գտնվում են համայնքներին մոտ տարածքներում:

Հայաստանի ամենամեծ պոչամբարը գտնվում է Սյունիքի մարզում: Խոսքն Արծվանիկի պոչամբարի մասին է, որը համարվում է նաև աշխարհի ամենամեծ պոչամբարներից մեկը: Արծվանիկի ներկայիս ծավալը կազմում է հանրապետության մյուս բոլոր պոչամբարների մոտ 75%-ը: Արծվանիկի մեջ կուտակվում են Զանգեզուրի պղնձա-մոլիբդենային կոմբինատի հարստացուցիչ ֆաբրիկայի թափոնները:

Ծավալով երկրորդը` Թեղուտի պոչամբարն է` կառուցված 2014թ.: Այն նախատեսված է 180 մլն խմ արդյունաբերական աղբի համար:

Վերջին տվյալներով՝ հանրապետության միայն 21 պոչամբարներում ավելի քան 1 մլրդ տոննա արդյունաբերական թափոն է կուտակվել: 

Օրինակ՝ տարբեր գնահատականներով՝ պոչամբարներում կուտակված թափոնները դասվում են 2-րդ և 3-րդ վտանգավորության: Դրանց 1 տոննայի դիմաց նախատեսվում է հարկել շուրջ 120 դրամ:

Պոչամբարների բացասական ազդեցությունը

Շրջակա միջավայրի վրա պոչամբարների ունեցած բացասական ազդեցության մասին բնապահպանները մեկ անգամ չէ, որ բարձրաձայնել են: Մասնավորապես նշվում է, որ Սյունիքի և Լոռու մարզերի որոշ բնակավայրերում ծանր մետաղների և մկնդեղի քանակը զգալիորեն գերազանցում է  թույլատրված միջազգային չափանիշները: Մասնավորապես՝ Ախթալայում ապրող ավելի քան 84%, իսկ Ալավերդիում ապրող ավելի քան 75% երեխաների օրգանիզմում կապարը գերազանցել է սահմանային մակարդակը:

Քաջարան քաղաքում և դրան մոտ Լեռնաձոր գյուղում էլ հետազոտված 17 երեխայի մազերում ծանր մետաղներ են հայտնաբերվել: Այս դեպքում ևս մատնանշվում է պոչամբարի ազդեցության մասին։

Պոչամբարները գյուղացիների կողմից օգտագործվում են իբրև արոտավայր և այգի: Չգործող պոչամբարների տարածքներում գյուղացիները միրգ-բանջարեղեն են աճեցնում  ու անասուններին արածացնում:

Փորձագետների գնահատականներով` պոչամբարների խնդիրը Հայաստանում ամենաակտուալ խնդիրներից է: Ինչպես Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարար Արմեն Երիցյանը, մեկ ամսվա ընթացքում ՀՀ բնապահպանության եւ  արտակարգ իրավիճակների նախարարությունները կուսումնասիրեն, թե որքան պոչամբար կա հանրապետության տարածքում եւ քանի տոննա թափոն են դրանք պարունակում: Նրա խոսքերով` աշխատանքները ծրագրվում է ավարտել մեկ ամսվա ընթացքում, ընդ որում աշխատանքների արդյունքների մասին կտեղեկացվի ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին:

«Հայաստանում պոչամբարները գտնվում են շատ վատ վիճակում, եւ բացի Գեղանուշի պոչամբարից մնացած բոլորի աշխատանքային ժամկետը գործնականում անցել է»,- Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց «ԷկոԼուր» ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը: Էկոլոգների տեղեկատվության համաձայն` Հայաստանում 15 պոչամբար կա, եւ եւս մեկը` Թեղուտինը, կառուցվում է Թեղուտի պղնձամոլիբդենային հանքավայրի շահագործման համար:

Հատկանշական է, որ ՀՀ բնապահպանության նախարարության` Հայաստանի շրջակա միջավայրի մասին  զեույցում 2002թ. համար նշված է ընդամենը 12 պոչամբար, որոնցում լցված է մոտ 300 միլիոն խորհանարդ մետր թափոն: «Իրականում պոչամբարները ոչ թե 12-ն են, այլ 15-ը: Անհասկանալի պատճառներով այդ ցուցակի մեջ չեն մտել այն պոչամբարները, որոնք շահագործման են հանձնվել եւ եւ մեծ վտանգ են ներկայացնում: Բացի դա, 2002թ. հետո Հայաստանում սկսվեց լեռնահանքային արդյունաբերության իսկական ծաղկում, եւ հետեւաբար, 300 միլիոն խորհանարդ մետր թիվը արմատական վերանայում է պահանջում: Հնարավոր է, որ հիմա այն 2 անգամ աճել է»,- հայտարարեց Ի. Զարաֆյանը:

Հայաստանի ամենամեծ գործող պոչամբարը Արծվանիկի պոչամբարն է, որը պատկանում է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատին: Ինչ վերաբերվում է երեք փակ «պոչերին», որոնք տեղակայված են Սյունիքի մարզում, ապա նրանց վիճակը էկոլոգներին լավատեսություն չի ներշնչում:  «Այստեղ չկա ամենաքիչը մեկ մետրանոց հողի շերտ, որը կխոչընդոտեր ծանր, տոքսիկ մետաղների մակերես դուրս գալուն: Բացի այդ, տեղի բնակչության տեղեկացվածության ցածր մակարդակը բերել է նրան, որ այդ «պոչերի» վրա մարդիկ կարտոֆիլ են աճեցնում: Կարելի է միայն վատ երազում պատկերացնել, թե այդ կարտոֆիլի հետ ինչ կընկնի մարդկանց օրգանիզմ»,- նկատեց Ի. Զարաֆյանը: Պատահանորեն Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի մասնագետները մոտակա գյուղերում (այդ թվում եւ Լեռնաձորում) ապրող երեխաների մազերի մեջ հայտնաբերեցին մկնդեղ եւ ծանր մետաղներ:

Փորձագետների գնահատականներով` պոչամբարների խնդիրը Հայաստանում ամենաակտուալ խնդիրներից է: Ինչպես Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարար Արմեն Երիցյանը, մեկ ամսվա ընթացքում ՀՀ բնապահպանության եւ  արտակարգ իրավիճակների նախարարությունները կուսումնասիրեն, թե որքան պոչամբար կա հանրապետության տարածքում եւ քանի տոննա թափոն են դրանք պարունակում: Նրա խոսքերով` աշխատանքները ծրագրվում է ավարտել մեկ ամսվա ընթացքում, ընդ որում աշխատանքների արդյունքների մասին կտեղեկացվի ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին:

«Հայաստանում պոչամբարները գտնվում են շատ վատ վիճակում, եւ բացի Գեղանուշի պոչամբարից մնացած բոլորի աշխատանքային ժամկետը գործնականում անցել է»,- Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց «ԷկոԼուր» ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը: Էկոլոգների տեղեկատվության համաձայն` Հայաստանում 15 պոչամբար կա, եւ եւս մեկը` Թեղուտինը, կառուցվում է Թեղուտի պղնձամոլիբդենային հանքավայրի շահագործման համար:

Հատկանշական է, որ ՀՀ բնապահպանության նախարարության` Հայաստանի շրջակա միջավայրի մասին  զեույցում 2002թ. համար նշված է ընդամենը 12 պոչամբար, որոնցում լցված է մոտ 300 միլիոն խորհանարդ մետր թափոն: «Իրականում պոչամբարները ոչ թե 12-ն են, այլ 15-ը: Անհասկանալի պատճառներով այդ ցուցակի մեջ չեն մտել այն պոչամբարները, որոնք շահագործման են հանձնվել եւ եւ մեծ վտանգ են ներկայացնում: Բացի դա, 2002թ. հետո Հայաստանում սկսվեց լեռնահանքային արդյունաբերության իսկական ծաղկում, եւ հետեւաբար, 300 միլիոն խորհանարդ մետր թիվը արմատական վերանայում է պահանջում: Հնարավոր է, որ հիմա այն 2 անգամ աճել է»,- հայտարարեց Ի. Զարաֆյանը:

Հայաստանի ամենամեծ գործող պոչամբարը Արծվանիկի պոչամբարն է, որը պատկանում է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատին: Ինչ վերաբերվում է երեք փակ «պոչերին», որոնք տեղակայված են Սյունիքի մարզում, ապա նրանց վիճակը էկոլոգներին լավատեսություն չի ներշնչում:  «Այստեղ չկա ամենաքիչը մեկ մետրանոց հողի շերտ, որը կխոչընդոտեր ծանր, տոքսիկ մետաղների մակերես դուրս գալուն: Բացի այդ, տեղի բնակչության տեղեկացվածության ցածր մակարդակը բերել է նրան, որ այդ «պոչերի» վրա մարդիկ կարտոֆիլ են աճեցնում: Կարելի է միայն վատ երազում պատկերացնել, թե այդ կարտոֆիլի հետ ինչ կընկնի մարդկանց օրգանիզմ»,- նկատեց Ի. Զարաֆյանը: Պատահանորեն Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի մասնագետները մոտակա գյուղերում (այդ թվում եւ Լեռնաձորում) ապրող երեխաների մազերի մեջ հայտնաբերեցին մկնդեղ եւ ծանր մետաղներ:

Փորձագետների գնահատականներով` պոչամբարների խնդիրը Հայաստանում ամենաակտուալ խնդիրներից է: Ինչպես Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարար Արմեն Երիցյանը, մեկ ամսվա ընթացքում ՀՀ բնապահպանության եւ  արտակարգ իրավիճակների նախարարությունները կուսումնասիրեն, թե որքան պոչամբար կա հանրապետության տարածքում եւ քանի տոննա թափոն են դրանք պարունակում: Նրա խոսքերով` աշխատանքները ծրագրվում է ավարտել մեկ ամսվա ընթացքում, ընդ որում աշխատանքների արդյունքների մասին կտեղեկացվի ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանին:

«Հայաստանում պոչամբարները գտնվում են շատ վատ վիճակում, եւ բացի Գեղանուշի պոչամբարից մնացած բոլորի աշխատանքային ժամկետը գործնականում անցել է»,- Արմինֆոյի թղթակցի հետ զրույցում նշեց «ԷկոԼուր» ՀԿ-ի նախագահ Ինգա Զարաֆյանը: Էկոլոգների տեղեկատվության համաձայն` Հայաստանում 15 պոչամբար կա, եւ եւս մեկը` Թեղուտինը, կառուցվում է Թեղուտի պղնձամոլիբդենային հանքավայրի շահագործման համար:

Հատկանշական է, որ ՀՀ բնապահպանության նախարարության` Հայաստանի շրջակա միջավայրի մասին  զեույցում 2002թ. համար նշված է ընդամենը 12 պոչամբար, որոնցում լցված է մոտ 300 միլիոն խորհանարդ մետր թափոն: «Իրականում պոչամբարները ոչ թե 12-ն են, այլ 15-ը: Անհասկանալի պատճառներով այդ ցուցակի մեջ չեն մտել այն պոչամբարները, որոնք շահագործման են հանձնվել եւ եւ մեծ վտանգ են ներկայացնում: Բացի դա, 2002թ. հետո Հայաստանում սկսվեց լեռնահանքային արդյունաբերության իսկական ծաղկում, եւ հետեւաբար, 300 միլիոն խորհանարդ մետր թիվը արմատական վերանայում է պահանջում: Հնարավոր է, որ հիմա այն 2 անգամ աճել է»,- հայտարարեց Ի. Զարաֆյանը:

Հայաստանի ամենամեծ գործող պոչամբարը Արծվանիկի պոչամբարն է, որը պատկանում է Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատին: Ինչ վերաբերվում է երեք փակ «պոչերին», որոնք տեղակայված են Սյունիքի մարզում, ապա նրանց վիճակը էկոլոգներին լավատեսություն չի ներշնչում:  «Այստեղ չկա ամենաքիչը մեկ մետրանոց հողի շերտ, որը կխոչընդոտեր ծանր, տոքսիկ մետաղների մակերես դուրս գալուն: Բացի այդ, տեղի բնակչության տեղեկացվածության ցածր մակարդակը բերել է նրան, որ այդ «պոչերի» վրա մարդիկ կարտոֆիլ են աճեցնում: Կարելի է միայն վատ երազում պատկերացնել, թե այդ կարտոֆիլի հետ ինչ կընկնի մարդկանց օրգանիզմ»,- նկատեց Ի. Զարաֆյանը: Պատահանորեն Էկոլոգանոոսֆերային հետազոտությունների կենտրոնի մասնագետները մոտակա գյուղերում (այդ թվում եւ Լեռնաձորում) ապրող երեխաների մազերի մեջ հայտնաբերեցին մկնդեղ եւ ծանր մետաղներ:

Ապրիլ ամսվա ամփոփում

1․ Բնութագրել ՀՀ-ն արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքը։

ՀՀ արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են` մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը, սննդի արդյունաբերությունը, քիմիական արդյունաբերությունը և գունավոր մետալուրգիան: Առանձնահատուկ տեղ է գրավում էներգետիկան:

2․ Թվարկել ՀՀ-ում առկա էլեկտրակայանները։

Ներկայումս Հայաստանում գործում են 1 ատոմային, 3 ջերմային, 188 ջրային, 4 հողմային, 20 արևային էլեկտրակայաններ, ինչպես նաև կենսազանգվածից էլեկտրաէներգիա արտադրող մեկ կայան։

3․ Ի՞նչ դեր և նշանակություն ունի տրանսպորտի և հաղորդակցման ուղիները ռազմական աշխարհագրության մեջ։

Տրանսպորտային համակարգի ուսումնասիրման ժամանակ ռազմական աշխարհագրության մասնագետների համար հատկապես կարևոր են դրանց խոցելի հատվածների (կամուրջներ, թունելներ, լաստանավեր, գետնանցումներ և այլն) մանրակրկիտ ուսումնասիրումը: Դա ունի երկու պատճառ` առաջինը, եթե դա քո ենթակայության տակ է, ապա պետք է դրանց պահպանության համար առանձնացնել համապատասխան ուժեր և միջոցներ, իսկ եթե այն
հակառակորդի թիկունքում է, ապա պետք է գնահատել ամենակարևորները և միջոցներ ձեռնարկել դրանց ոչնչացման համար:

Երկաթուղային տրանսպորտը հանրապետության տրանսպորտի առաջատար ենթաճյուղն է:

4․ Բնական երևույթները, ի՞նչ խոչընդոտներ կարող են հանգեցնել տրանսպորտի և հաղորդակցման ուղիների համար։

Քանի որ Հայաստանի Հանրապետությունը տիպիկ լեռնային երկիր է ՝ խիստ կտրտված մակերևույթով, ապա տրանսպորտային ուղիների կառուցումը այստեղ կապված է
դժվարությունների ու համեմատաբար մեծ ծախսերի հետ: Չնայած այդ դժվարություններին, դեռևս շատ հնուց պատմական Հայաստանի տարածքով հյուսիսից դեպի հարավ
և արևմուտքից դեպի արևելք կառուցվել էին առևտրական մի շարք բանուկ ճանապարհներ, որոնցով Հայաստանը առևտրատնտեսական կապեր էր պահպանում բազմաթիվ
երկրների հետ:

5․ ՀՀ համար տրանսպորտի որ տեսակներն են ավելի կարևոր, և ինչու։

ՀՀ-ում տարածված է օդային, խողովակային և ավտոճանապարհային տրանսպորտային միջոցները, քանի որ մարդիկ արտ երկիր կամ ուրիշ մի վայր գնալու համար օգտվում են օդային և ավտոճանապարհային տրանսպորտից, իսկ խողովակատարային ճանապարհով մենք ներմուծում ենք այն բնական գործերը, որոնք չկան մեր երկրում:

6․ Ներկայացնել «Նոր սերնդի պատերազմը»։

44 օրյա պատերազմը սկսվել է սեպտեմբերի 27-ին և վերջացել է նոյեմբերի 9-ին։

6-րդ սերնդի պատերազմը ենթադրում է տարբեր տեսակների հրթիռների օգտագործում, երբ առանց միջուկային մարտագլխիկների հնարավոր է շարքից հանել երկրի ողջ ինժեներային ենթակառուցվածքները, զրկել տնտեսությունից հետևյալ կերպ.

Վնասել երկրի ինժեներային ենթակառուցվածքների ածխաջրածինների, էլեկտրաէներգիայի փոխանցման աղբյուրները։ Որպես հետևանք` կդադարեն աշխատել գործարանները, վարչական, բժշկական և այլ հաստատությունները։ — Լույսի, գազի և ջրի մատակակարարման դադարեցումը բոլոր շինություններում։Այդպիսի կաթվածը երկրի բնակչությանը կդնի ոչ աշխատանքային իրավիճակում։ Հակառակորդի զինված ուժերը կմնան առանց առանց մատակարարման, կտրուկ կընկնի բանակի մարտական պատրաստությունը և ի վիճակի չի լինի շարունակական դիմադրության, ինչի հետևանքով պետությունը կընկրկի։

Գերտերությունների դերն ու նշանակությունը Հարավկովկասյան տարածաշրջանում

1․ Ներկայացնել ԱՄՆ-ի և ՌԴ-ի դերը և նշանակությունը Հարավկովկասյան տարածաշրջանում։

Դեռևս անցյալ դարի 90-անան թվականների երկրորդ կեսին Հարավային Կովկասի
տարածաշրջանը հայտարարվեց «ԱՄՆ կենսական հետաքրքրություների գոտի»:
ԱՄՆ նպատակն էր Վրաստանի և Ադրբեջանի միջոցով ներթափանցել և ամրանալ Հարավային Կովկասում ապահովելով օպերատիվ ելքի հնարավորություն դեպի
Կասպից ծով, այնտեղից էլ ` Կենտրոնական Ասիայի հանրապետություններ:

Ռուսաստանի հիմնական ռազմավարությունը գլխավորապես կառուցվում է վերոգրյալ դրույթների իրագործման հակազդման, ԱՄՆ-ի և նրա գլխավորած արևմտյան բլոկի
ռազմավարական ընդլայնումը հնարավորինս սահմանափակելու, ինչպես նաև նախկին ԽՍՀՄ երկրներում ՌԴ միակողմանի գերակայությունը հիմնավորապես
ամրապնդելու տրամաբանությամբ:

2․ Բնութագրել Թուրքիայի և Իրանաի Իսլամական Հանրապետության տնտեսական շահերը Հարավկովկասյան տարածաշրջանում։

Թուրքիայի տնտեսական շահերը

Անհրաժեշտ է նշել, որ Թուրքիան տարածաշրջանում շարունակում է մնալ ազգային և ազգայնական քաղաքականության իրագործման հետևողական և ագրեսիվ
պետություններից մեկը, որը Կովկաս-կասպյան տարածաշրջանում հետամուտ է իր առաջնահերթ խնդիրների իրագործմանը: Մասնավորապես ` տնտեսական և ռազմաքաղաքական առումներով, հաստատվել Վրաստանում և ապագայում
վերաինտեգրել Աջարիան:

• Ամրապնդել Անկարայի ազդեցությունը Վրաստանի թյուրքալեզու և
  իսլամադավ բնակչություն ունեցող շրջաններում:
• Ապահովել ՝

Բաքու – Թբիլիսի – Ջեյհան նավթատարի

Բաքու – Թբիլիսի – Էրզրում գազատարի

Բաքու – Թբիլիսի – Կարս երկաթուղու անխափան գործունեությունն ու
անվտանգությունը:

• Խրախուսել ՌԴ – ում բնակվող և անջատողական տրամադրություններ
  ունեցող մահմեդականներին, ինչպես նաև թուլացնել ՌԴ-ԱՊՀ
  միջպետական կապերը:
• Աջակցել Իրանի Հյուսիսային Ատրպատականի անջատողականներին:
• Հեռավոր ապագայում հասնել Վրաստանի հարավային շրջաններ ՝
  Ադրբեջան – Կենտրոնական Ասիա – Ալթայ – Սինցզյան Ույղուրական ինքնավար շրջան շղթայի ստեղծմանն ու համաթուրանական գերտերության գաղափարի
  առարկայացմանը:

Իրանի Իսլամական Հանրապետության տնտեսական շահերը

Իրանը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը դիտարկում է որպես իր կենսական հետաքրքրությունների և շահերի տարածք:

Տարածաշրջանում ԻԻՀ հիմնական խնդիրներից են ՝

• ընդլայնել պաշտոնական Թեհրանի ազդեցությունը տարածաշրջանում և հիմնավորապես ամրանալ Կենտրոնական Ասիայի կրոնակից պետություններում:
• Ապահովել սեփական էներգահումքային պաշարների իրար փոխլրացնող արտահանման ուղիների կառուցումը:
• Հակազդել և հակակշեռել Թուրքիայի աճող ազդեցությունը տարածաշրջանում, այդ թվում չեզոքացնել Ադրբեջանի ցանկացած տիպի ոտնձգության փորձերն Իրանի
  և նրա Հյուսիսային Ատրպատականի տարածքի հանդեպ:
• Հնարավորինս արգելակել դեպի տարածաշրջան արևմտյան ռազմաքաղաքական դաշինքների ներթափանցումն ու հաստատումը:

3․ Թվարկել տարածաշրջանային ռազմաքաղաքական և տնտեսական կազմակերպությունները։

ՀԱՊԿ, ՎՈՒԱՄ, Սևծովյան տնտեսական համագործակցության երկրների կազմակերպություն, ԵԱՏՄ։

ԵԱՏՄ ` Եվրասիական տնտեսական միությունը տարածաշրջանային տնտեսական ինտեգրման միջազգային կազմակերպություն է, որը հիմնադրվել է Եվրասիական
տնտեսական միության մասին պայմանագրով, որը ստորագրվել է 2014թ. մայիսի 29-ին Աստանայում։ Հայաստանի Հանրապետության՝ ԵԱՏՄ մասին պայմանագրին միանալու պայմանագիրը ստորագրվել է 2014 թ. հոկտեմբերի 10-ին և ուժի մեջ մտել 2015թ. հունվարի 2-ին։

ԵԱՏՄ – ն ստեղծվել է ազգային տնտեսությունների բազմակողմանի արդիականացման, համագործակցության, մրցունակության բարձրացման և անդամ պետությունների
բնակչության կենսամակարդակի բարձրացմանն ուղղված կայուն զարգացման համար պայմաններ ստեղծելու նպատակով: ԵԱՏՄ-ում ապահովում է ապրանքների,
ծառայությունների, կապիտալի և աշխատուժի ազատ տեղաշարժը, ինչպես նաև՝ համակարգված, համաձայնեցված կամ միասնական քաղաքականության վարումը տնտեսության ոլորտներում ՝ ԵԱՏՄ պայմանագրի դրույթներին համապատասխան։

4․ Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ՀԱՊԿ-ը ՎՈՒԱՄԸ-ը և Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպությունները։

ՀԱՊԿ – ն Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպությունը հիմնադրվել է 1992թ. մայիսի 15-ին, անդամ պետություններն են ՝ Հայաստանը, Ռուսաստանը, Ղազախստանը, Ղրղըզստանը, Տաջիկստանը և Բելառուսը:

ՀԱՊԿ – ի խնդիրներն են պաշտպանել անդամ երկրների տարածքային տնտեսական տարածությունը բանակների եւ օժանդակ ստորաբաժանումների համատեղ ջանքերով
ցանկացած արտաքին ռազմաքաղաքական ագրեսորներից, միջազգային ահաբեկիչներից և այլն։

ՎՈւԱՄ – ը ստեղծվել է 1997 թ – ի հոկտեմբերի 10-ին ` Ստրասբուրգում:
Կազմակերպությանը անդամակցում են Վրաստանը, Ուկրաինան, Ադրբեջանը և Մոլդովան: ՎՈւԱՄ-ի կանոնադրության համաձայն, կազմակերպության գլխավոր նպատակը անդամ – երկրների միջև տնտեսական, էներգետիկ, տրանսպորտային, հումանիտար հարաբերությունների ամրապնդումն է։

Սևծովյան տնտեսական համագործակցության երկրների կազմակերպությունը ստեղծվել է 1992թ. հունիսի 25-ին Ստամբուլում, Սևծովյան տարածաշրջանի 11
երկրների (Ալբանիա, Հայաստան, Ադրբեջան, Բուլղարիա, Վրաստան, Հունաստան, Մոլդովա, Ռումինիա, Ռուսաստան, Թուրքիա, Ուկրաինա) պետությունների ղեկավարները հռչակագիր են ստորագրել Սևծովյան տնտեսական համագործակցության կազմակերպության (ՍԾՏՀ) հիմնադրման մասին:

5․ Առանձնացնել Հարավկովկասյան երկրների ռազմաաշխարհագրական տեսակետից ուժեղ և թույլ կողմերը։

Ադրբեջան

Թույլ կողմերը ՝

• ունի բազմաթիվ ազգային փոքրամասնություններ իրենց հիմնախնդիրներով,
• սառեցված հակամարտության գոյությունը
• Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության էքսկլավային վիճակը
• ոչ միանշանակ հարաբերություններն Իրանի Իսլամական Հանրապետության հետ
• պետական բյուջեի ձևավորման մոտ 85 %-ը բաժին է ընկնում նավթագազային ոլորտին, ինչը խոցելի է դարձնում ամբողջ տնտեսությունը

Ուժեղ կողմերը ՝

• վառելիքաէներգետիկ ռեսուրսներով հարուստ լինելը
• Թուրքիայի Հանրապետության հետ ռազմավարական հարաբերությունները
• զորահավաքային ռեսուրսներով ապահովված լինելը
• զարգացած ավտոտրանսպորտային և երկաթուղային ցանցը
• արդյունաբերության մեծ ներուժը

Վրաստան

Թույլ կողմերը ՝

• ունի բազմաթիվ ազգային փոքրամասնություններ իրենց հիմնախնդիրներով,
• սառեցված հակամարտությունների գոյությունը
• լարված հարաբերություններ ՌԴ հետ

Ուժեղ կողմերը ՝

• ելք դեպի Սև ծով
• տարանցիկ բեռնափոխադրումների մեծ հնարավորություններ
• զարգացած տրանսպորտային ցանց
• ռազմավարական հարաբերություններ ԱՄՆ-ի և ՆԱՏՕ-ի հետ

ՀՀ տնտեսական բնութագիրը

1․ Ի՞նչ դեր ունի ռազմաարդյունաբերության համալիրները ռազմական աշխարհագրության մեջ։

2․ Պատերազմի ժամանակ ի՞նչ դեր ու նշանակություն ունի արդյունաբերական համալիրները։

Պատերազմական իրավիճակներում գտնվող երկրների ռազմաարդյունաբերական համալիրի տարբեր ճյուղերի գործունեության ապահովման համար պահանջվում են մեծ քանակի ռազմավարական հումք ` երկաթաքար, գունավոր և հազվագյուտ մետաղական և ոչ մետաղական հանքանյութեր, նավթ, քարածուխ, փայտանյութ, բամբակ, բուրդ, հացահատիկ, մսամթերք և այլն: Այս բոլորն անհրաժեշտ է զինված ուժերի կարիքների համար, սպառազինության և հանդերձանքի արտադրության, բանակին սննդամթերքով ապահովման, երկրի մասնակի կամ ամբողջապես տրանսպորտային շրջափակման դեպքում բնակչության
առաջնահերթ կարիքները բավարարելու համար:

3․ Բնութագրել ՀՀ-ն արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքը։

ՀՀ արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են` մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը, սննդի արդյունաբերությունը, քիմիական արդյունաբերությունը և գունավոր մետալուրգիան: Առանձնահատուկ տեղ է գրավում էներգետիկան:

4․ Բնութագրել արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները ՀՀ-ում։

5․ Ի՞նչ դեր ունի վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը տնտեսության զարգացման գործում:

Այս ճյուղը իր նշանակությամբ բացառիկ դեր է կատարում երկրի էկոնոմիկայում: ՀՀ վառելիքային հաշվեկշռում ամենամեծ բաժինն ունի գազը: Այն ՀՀ է մուտք գործել 1960 թվականին, երբ Հայաստանը միացվեց գազամուղների անդրկովկասյան միասնական ցանցին: Այժմ Ադրբեջանի տարածքով Հայաստան եկող գազամուղը չի գործում, և մեր հանրապետությունը գազը ստանում է Ռուսաստանից և Թուրքմենստանից` Հյուսիսային Կովկասի և Վրաստանի տարածքով անցնող գազամուղով: ՀՀ էլեկտրատնտեսությունը` հանրապետական միասնական էներգահամակարգը, մի բարդ արտադրական օրգանիզմ է: Դրա մեջ մտնում են էլեկտրոկայանները, ինչպես նաև տրանսֆորմատային ենթակայաններ և էլեկտրահաղորդման գծերը: Էլեկտրակայանների թիվը երկու տասնյակից ավելի է, գումարային հզորությունը կազմում է 3,5 մլն կՎտ:

6․ Թվարկել ՀՀ-ում առկա էլեկտրակայանները։

Ներկայումս Հայաստանում գործում են 1 ատոմային, 3 ջերմային, 188 ջրային, 4 հողմային, 20 արևային էլեկտրակայաններ, ինչպես նաև կենսազանգվածից էլեկտրաէներգիա արտադրող մեկ կայան։

7․ Բնութագրել մետաղաձուլության և մեքենաշինության զարգացման նախադրյալները։

Մեքենաշինության զարգացումը ՀՀ-ում սկսվեց 1920 թվականից հետո։ Որպես առաջին նախապայման մշակվեց ինդուստրացման տեղական առանձնահատկություններից բխող այնպիսի քաղաքականություն, որի ծրագրային դրույթներից առաջնահերթությունը տրվում է հայ-թուրքական կռիվներից տուժած ու ավերված տնտեսական ենթակառուցվածքների (ձեռնարկությունների, ճանապարհների, պահեստների և այլն) վերականգնմանը, նախկինում գործող մեխանիկական, փականագործական, թիթեղագործական և օպտիկական մանր արհեստանոցների փոխարեն՝ մեքենաշինական խոշոր միավորումների (կոոպերացիաների) կազմավորմանը, բոլորովին նոր ձեռնարկությունների (հաստոցաշինական, սարքաշինական, գործիքաշինական) շինարարությանը և այլն, որոնք պետք է լուծեին արտադրության մեքենայացման ու ավտոմատացման տարեցտարի աճող պահանջարկը։ Երկրորդ նախապայմանն էլեկտրաէներգետիկ և մետաղաձուլական համալիրների զարգացման տեմպերի կայունացումն էր։ Երրորդ ազդեցիկ գործոնը գիտահետազոտական հիմնարկությունների և բարձրակարգ մասնագիտություն ապահովող կրթօջախների ցանցի ընդարձակումն ու համալրումն էր։ Չորրորդ նախադրյալը հայրենադարձների ակտիվ հոսքն էր Հայաստան, քանի որ նրանց շարքերում մեծ թիվ էին կազմում ինժեներական և տեխնիկական կրթություն, փորձ ու հմտություն ունեցող աշխատանքային կադրերը։ Համալիր քաղաքականության իրականացման շնորհիվ հնարավոր դարձավ Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության համախառն արտադրանքի կառուցվածքում մետաղամշակման և մեքենաշինական համալիրի համախառն արտադրանքի բաժինը 1940 թվականին հասցնել 4%, 1960 թվականին ՝ 13%, 1980 թվականին ՝ 24%, իսկ 1990 թվականին ՝ 35%։
Ներկայումս մեր հանրապետության արդյունաբերության համախառն արտադրանքի ծավալում մետաղամշակման և մեքենաշինական համալիրի համախառն արդյունքի բաժինը կազմում է 7,8% (վառելիքա֊էներգետիկ համալիր ՝ 17,5%, մետաղաձուլական համալիր ՝ 34%)։

8․ Ներկայացնել այն արտադրատեսակները ,որոնք հումք են ծառայում ռազմական արդյունաբերության մեջ։

ՀՀ տնտեսական բնութագիրը

2․ Պատերազմի ժամանակ ի՞նչ դեր ու նշանակություն ունի արդյունաբերական համալիրները։

Պատերազմական իրավիճակներում գտնվող երկրների ռազմաարդյունաբերական համալիրի տարբեր ճյուղերի գործունեության ապահովման համար պահանջվում են մեծ քանակի ռազմավարական հումք ` երկաթաքար, գունավոր և հազվագյուտ մետաղական և ոչ մետաղական հանքանյութեր, նավթ, քարածուխ, փայտանյութ, բամբակ, բուրդ, հացահատիկ, մսամթերք և այլն: Այս բոլորն անհրաժեշտ է զինված ուժերի կարիքների համար, սպառազինության և հանդերձանքի արտադրության, բանակին սննդամթերքով ապահովման, երկրի մասնակի կամ ամբողջապես տրանսպորտային շրջափակման դեպքում բնակչության
առաջնահերթ կարիքները բավարարելու համար:

3․ Բնութագրել ՀՀ-ն արդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքը։

ՀՀ արդյունաբերության գլխավոր ճյուղերն են` մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը, սննդի արդյունաբերությունը, քիմիական արդյունաբերությունը և գունավոր մետալուրգիան: Առանձնահատուկ տեղ է գրավում էներգետիկան:

4․ Բնութագրել արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները ՀՀ-ում։

5․ Ի՞նչ դեր ունի վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերությունը տնտեսության զարգացման գործում:

Այս ճյուղը իր նշանակությամբ բացառիկ դեր է կատարում երկրի էկոնոմիկայում: ՀՀ վառելիքային հաշվեկշռում ամենամեծ բաժինն ունի գազը: Այն ՀՀ է մուտք գործել 1960 թվականին, երբ Հայաստանը միացվեց գազամուղների անդրկովկասյան միասնական ցանցին: Այժմ Ադրբեջանի տարածքով Հայաստան եկող գազամուղը չի գործում, և մեր հանրապետությունը գազը ստանում է Ռուսաստանից և Թուրքմենստանից` Հյուսիսային Կովկասի և Վրաստանի տարածքով անցնող գազամուղով: ՀՀ էլեկտրատնտեսությունը` հանրապետական միասնական էներգահամակարգը, մի բարդ արտադրական օրգանիզմ է: Դրա մեջ մտնում են էլեկտրոկայանները, ինչպես նաև տրանսֆորմատային ենթակայաններ և էլեկտրահաղորդման գծերը: Էլեկտրակայանների թիվը երկու տասնյակից ավելի է, գումարային հզորությունը կազմում է 3,5 մլն կՎտ:

6․ Թվարկել ՀՀ-ում առկա էլեկտրակայանները։

Ներկայումս Հայաստանում գործում են 1 ատոմային, 3 ջերմային, 188 ջրային, 4 հողմային, 20 արևային էլեկտրակայաններ, ինչպես նաև կենսազանգվածից էլեկտրաէներգիա արտադրող մեկ կայան։

7․ Բնութագրել մետաղաձուլության և մեքենաշինության զարգացման նախադրյալները։

Մեքենաշինության զարգացումը ՀՀ-ում սկսվեց 1920 թվականից հետո։ Որպես առաջին նախապայման մշակվեց ինդուստրացման տեղական առանձնահատկություններից բխող այնպիսի քաղաքականություն, որի ծրագրային դրույթներից առաջնահերթությունը տրվում է հայ-թուրքական կռիվներից տուժած ու ավերված տնտեսական ենթակառուցվածքների (ձեռնարկությունների, ճանապարհների, պահեստների և այլն) վերականգնմանը, նախկինում գործող մեխանիկական, փականագործական, թիթեղագործական և օպտիկական մանր արհեստանոցների փոխարեն՝ մեքենաշինական խոշոր միավորումների (կոոպերացիաների) կազմավորմանը, բոլորովին նոր ձեռնարկությունների (հաստոցաշինական, սարքաշինական, գործիքաշինական) շինարարությանը և այլն, որոնք պետք է լուծեին արտադրության մեքենայացման ու ավտոմատացման տարեցտարի աճող պահանջարկը։ Երկրորդ նախապայմանն էլեկտրաէներգետիկ և մետաղաձուլական համալիրների զարգացման տեմպերի կայունացումն էր։ Երրորդ ազդեցիկ գործոնը գիտահետազոտական հիմնարկությունների և բարձրակարգ մասնագիտություն ապահովող կրթօջախների ցանցի ընդարձակումն ու համալրումն էր։ Չորրորդ նախադրյալը հայրենադարձների ակտիվ հոսքն էր Հայաստան, քանի որ նրանց շարքերում մեծ թիվ էին կազմում ինժեներական և տեխնիկական կրթություն, փորձ ու հմտություն ունեցող աշխատանքային կադրերը։ Համալիր քաղաքականության իրականացման շնորհիվ հնարավոր դարձավ Հայաստանի Հանրապետության արդյունաբերության համախառն արտադրանքի կառուցվածքում մետաղամշակման և մեքենաշինական համալիրի համախառն արտադրանքի բաժինը 1940 թվականին հասցնել 4%, 1960 թվականին ՝ 13%, 1980 թվականին ՝ 24%, իսկ 1990 թվականին ՝ 35%։
Ներկայումս մեր հանրապետության արդյունաբերության համախառն արտադրանքի ծավալում մետաղամշակման և մեքենաշինական համալիրի համախառն արդյունքի բաժինը կազմում է 7,8% (վառելիքա֊էներգետիկ համալիր ՝ 17,5%, մետաղաձուլական համալիր ՝ 34%)։

Փետրվար ամսվա ամփոփում

• Բնութագրել ՀՀ֊ն ազգային փոքրամասնությունները։

Ինչպես բոլոր երկրներում այդպես էլ Հայաստանում կան ազգային փոքրամասնություններ, մեզ մոտ ազգային փոքրամասնություններ են ՝ եզդիները, քրդերը, ասորիները, մոլոկանները հույները, հրեաները և ռուսները։ Ամեն ազգային փոքրամասնություն ունի իր կրոնը, իր ավանդույթները։ Հիմանականում ազգային փոքրամասնությունները ապրում են Արագածոտնի մարզում։

• Առանձնացնել ՀՀ֊ն բնակչության սեռատարիքային, ազգային և կրոնական կազմը։

Տարբերում են բնակչության ազգային, սեռային, տարիքային, սոցիալիստական և կրոնական կազմ, ըստ կրթական մակարդակի, բնակավայրերի տեսակների կազմ և այլն։ Բնակչության ազգային կազմը։ Հիմնական ազգը՝ հայերը, որոնք կազմում են ընդհանուր թվի 98,1%-ը։ ՀՀ-ում թվաքանակով երկրորդ ազգը եզդիներն են։ Երրորդ թվում ռուսներն են, որոնց թիվը 2011թ․ մարդահամարի տվյալներով 11,9հազ է։ ՀՀ-ում մյուս ազգերից համեմատաբար մեծաքանակ են ասորիները, քրդերը, ուկրաինացիները, վրացիները, հույները, որոնցից յուրաքանչյուրի թիվը 3000ից պակաս է։ Սեռատարիքային կազմը։ Տղամարդիկ կազմում են 48%, իսկ կանայք 52%։

• Ներկայացնել, ըստ վերընթաց գոտիականույան ինչպե՞ս է փոխվում բնակչության միջին խտությունը։

ՀՀ բնակչության միջին խտությունը 110 մարդ/կմ² է (2010)։ Խտությունն առավել մեծ է Արարատյան դաշտում, որը ՀՀ տարածքի մոտ 26,7 %-ն է, և որտեղ ապրում է ընդհանուր բնակչության ավելի քան 50 %-ը։ Առավել նոսր են բնակեցված ՀՀ լեռնային սահմանամերձ որոշ բնակավայրեր։ Համեմատաբար խիտ են բնակեցված Արմավիրի (229 մարղ/կմ²), Կոտայքի (134), Արարատի (133), Շիրակի (105), նոսր՝ Լոռու (74), Արագածոտնի (52), Տավուշի (50), Գեղարքունիքի (45), Սյունիքի (34), Վայոց ձորի (24 մարղ/կմ2) մարզերը։ 

ՀՀ բնակչության խտությունը նկատելիորեն փոխվում է նաև ըստ վերընթաց գոտիականության։ Մինչև 1000 մ բարձր, գոտում (ՀՀ տարածքի մոտ 10 %-ը) ապրում է բնակչության շուրջ 56 %-ը, 1000-1500 մետր բարձրության գոտում (ՀՀ տարածքի մոտ 19 %-ը)՝ 17 %-ը, 1500-2000 մ բարձր, գոտում (ՀՀ տարածքի 30 %-ը)՝ 22 %-ը, 2000-2500 մետր բարձր, գոտում (ՀՀ տարածքի մոտ 25 %-ը)՝ մոտ 4 %-ը, 2500 մ-ից բարձր, գոտում (ՀՀ տարածքի մոտ 16 %-ը)՝ մոտ 1 %-ը։

• Ինպե՞ս են նպաստել համաշխարհային պատերազմները բնակչության ժողովրդական պատկերի վրա։

Հայաստանի բնակչության թվաքանակը նորից համեմատաբար արագ աճել է 1920–ական թվականներին: Սակայն խորհրդային իշխանության տարիներին էլ հանրապետության բնակչության աճի վրա զգալի բացասական ազդեցություն են թողել ստալինյան բռնապետության վարած հակահայկական քաղաքականությունը, որի հետևանքով մեծ թվով հայեր աքսորվել են Սիբիր, զգալի թվով կալանավորվել, հալածվել ու գնդակահարվել են բանտերում, ինչպես նաև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, որի ժամանակ
ընդհանուր առմամբ զոհվել են ԽՍՀՄ-ի ավելի քան 300 հազ. հայեր։

• Ի՞նչ խնդիրներ կարող է հանգեցնել բնակչության թվաքանակի ավելացումը։

Հայ ժողովուրդը միշտ բնութագրվել է բարձր աճով: Հանրապետության բնակչության աճը զգալիորեն բարձրացել է խորհրդային իշխանության տարիներին, երբ առողջապահության զարգացման շնորհիվ մահացությունը խիստ կրճատվել է: Արդեն 1960–ական թվականներին հանրապետության բնակչության բնական աճը յուրաքանչյուր 1000 բնակչի հաշվով հասել էր 30–33 մարդու: Ցավոք, հետագայում բնական աճը անկում է ապրել՝ 1990 թ. կազմելով 16,3, իսկ 2002 թ.՝ 2,1 մարդ, հազար մարդու հաշվով: 1990– ական թվականներից աճի այդպիսի կտրուկ անկումը բացատրվում է հանրապետությունում ստեղծված տնտեսական, սոցիալական ծանրագույն պայմաններով:

ՀՀ-ն բնակչության և տնտեսական պայմանների ռազմաաշխարհագրական բնութագրումը և գնահատումը

• Ի՞նչ դեր ունի մարդկային գործոնը ռազմական աշխարհագրության մեջ։ Բերել օրինակներ։

Բազմաթիվ անվանի զորավարներ են կարևորել մարդկային գործոնի դերը ռազմական հաջողությունների հասնելու համար: Բնակչությունը ռազմական աշխարհագրության ուսումնասիրման հիմնական օբյեկտներից մեկն է, հետևաբար՝ նրա ռասայական-էթնիկ կառուցվածքը, լեզուները, կրոնը, սովորույթները, թվաքանակի, վերարտադրության, տեղաբաշխման, ազգային ու սեռատարիքային կազմի, աշխատանքային ռեսուրսների տարբեր կողմերին վերաբերող հարցերի ուսումնասիրությունը, քննարկումը, ձեռք է բերում մեծ կարևորություն: Մոբիլիզացիոն ռեսուրսների պլանավորման ժամանակ հատկապես կարևորվում են ժողովրդագրական այնպիսի տվյալներ, ինչպիսիք են` սեռատարիքային կազմը, ծնելիության մակարդակը, կյանքի միջինտևողությունը, ամուսնացածների քանակը և այլն:

• Ի՞նչպես են նպաստել համաշխարհային պատերազմները բնակչության ժողովրդական պատկերի վրա։

Հայաստանի բնակչության թվաքանակը նորից համեմատաբար արագ աճել է 1920–ական թվականներին: Սակայն խորհրդային իշխանության տարիներին էլ հանրապետության բնակչության աճի վրա զգալի բացասական ազդեցություն են թողել ստալինյան բռնապետության վարած հակահայկական քաղաքականությունը, որի հետևանքով մեծ թվով հայեր աքսորվել են Սիբիր, զգալի թվով կալանավորվել, հալածվել ու գնդակահարվել են բանտերում, ինչպես նաև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, որի ժամանակ
ընդհանուր առմամբ զոհվել են ԽՍՀՄ-ի ավելի քան 300 հազ. հայեր։

• Ի՞նչ խնդիրներ կարող է հանգեցնել բնակչության թվաքանակի ավելացումը։

Հայ ժողովուրդը միշտ բնութագրվել է բարձր աճով: Հանրապետության բնակչության աճը զգալիորեն բարձրացել է խորհրդային իշխանության տարիներին, երբ առողջապահության զարգացման շնորհիվ մահացությունը խիստ կրճատվել է: Արդեն 1960–ական թվականներին հանրապետության բնակչության բնական աճը յուրաքանչյուր 1000 բնակչի հաշվով հասել էր 30–33 մարդու: Ցավոք, հետագայում բնական աճը անկում է ապրել՝ 1990 թ. կազմելով 16,3, իսկ 2002 թ.՝ 2,1 մարդ, հազար մարդու հաշվով: 1990– ական թվականներից աճի այդպիսի կտրուկ անկումը բացատրվում է հանրապետությունում ստեղծված տնտեսական, սոցիալական ծանրագույն պայմաններով:

Հնդկաստանի մշակույթը

Պրեզենտացիա

Բնագիտատեխնիկական ստուգատես

Պրեզենտացիա

Հնդկաստանի մշակույթը

Հնդկաստանի հարուստ և բազմազան կենդանական աշխարհը մեծ ազդեցություն է թողել տարածաշրջանի մշակույթի վրա: Անտառների համար Հնդկաստանում օգտագործում են ջունգլի բառը, որը բրիտանական գաղութատերերը փոխառել են անգլերեն: Այդ բառին տարածում ապահովեց նաև Ռեդյարդ Կիպլինգի«Ջունգլիների գիրքը» ստեղծագործությունը: Հնդկաստանի կենդանական աշխարհը բազմաթիվ հեքիաթների և առակների առարկա է դարձել: Հինդուիզմում կովը համարվում է ազատության խորհրդանիշ, մայր աստվածուհի և հարստություն ու բարեկեցություն շնորհողը: Այդ իսկ պատճառով կովերը հարգված են հինդուիզմի մշակույթում և կովերին կերակրելը համարվում է երկրպագություն: Դրա համար կովի միսը համարվում է արգելված սնունդ հինդուիստների և ջայնիստների հասարակությունում: 2012 թվականից կովերի երկրպագությունը մնում է բաժանող և հակասական թեմա Հնդկաստանում: Հնդկաստանի որոշ նահանգներ կովերին պաշտպանող օրենքներ են ընդունել, մինչդեռ այլ նահանգներ չունեն ոչ մի սահմանափակում կովերի մսի արտադրության և սպառման դեմ: Որոշ խմբեր դեմ են կովերի սպանությանը սնունդի համար, մինչդեռ այլ խմբեր փաստում են, որ մարդ ինքը պետք է ընտրի թե ինչ տեսակի միս է ցանկանում ուտել: 2012 թվականին Հնդկաստանում օրենք է ընդունվել ըստ որի կովերի սպանդը համարվում է լուրջ հանցագործություն: Որոշ նահանգներ արգելում են կովերի սպանությունը, կովի մսի առքը, վաճառքը և տեղափոխությունը: Բայց դա գործում է ոչ բոլոր նահանգներում:

---

Տոնակատարություններ

Հնդկաստանը լինելով բազմամշակույթ, բազմազգ և բազմակրոն հասարակություն նշում է տարբեր կրոնների տոներ և տոնակատարություններ: Հնդկաստանի 3 ազգային տոները ՝ Անկախության օր, Հանրապետության օր, Գանդի Ջայանիտի, նշվում են մեծ նվիրվածությամբ և եռանդով ամբողջ Հնդկաստանի տարածքում: Ի հավելումն, շատ հնդկական նահանգներ և տարածաշրջաններ ունեն տեղական տոնակատարություններ կախված կրոնական և լեզվական ժողովրդագրությունից: Հայտնի կրոնական տոնակատարությունները ներառում են Նավրատրին, Ջանմաշտամին, Դիվալին, Մահա Շիվրատրին, Գանեշ Չատուրտին, Դուրգա Պուջան, Հոլին և այլ տոնակատարություններ:

Հոլիի տոնակատարություն

Դահի Հանդի

Բիհուի տոնակատարություն

Դիվալիի տոնակատարություն

---

Ողջույնի ձևեր

Ողջույնները ներառում են Նամաստեն (հնդկերեն և սանսկրիտ), Նամասկար(հնդկերեն), Ջուհար/Նամասկար Օդիայում: Այս բոլորը բանավոր ողջույններ են, որոնք մարդիկ իրար ասում են հանդիպելիս և բաժանվելիս: Նամասկարը համարվում է ավելի պաշտոնական քան Նամաստեն, բայց երկուսն էլ ցույց են տալիս մեծ հարգանք: Նամասկարը հիմնականում օգտագործվում է Հնդկաստանի և Նեպալի հնդիկների կողմից, բայց շատերը օգտագործում են այն Հինդուստան թերակղզուց դուրս:

Հնդկաստանի և Նեպալի մշակույթներում, բառը ասվում է բանավոր կամ գրավոր հաղորդակցման սկզբում: Այնուամենայնիվ, ձեռքերը ափերով իրար միացրած և դեպի կուրծքը պահած շարժումը կարող է արվել առանց որևէ բառի: Բառը սերել է սանսկրիտից. նամահ — խոնարհվել, հարգել, տե — քեզ: Բառացի «Ես խոնարհվում են քո առաջ»: Հինդուիզմում այն նշանակում է «Ես խոնարհվում եմ քո աստվածայինի առաջ»: Շատ հնդկական ընտանիքներում, երիտասարդ կանանց և տղամարդկանց սովորեցնում են խոնարհվել մեծերի առաջ՝ խնդրելով նրանց օրհնությունը: Այս սովորույթը կոչվում է Պրամանա: Բայց ողջույնի այս ավանդական ձևերը կարող են բացակայել բիզնես աշխարհում և քաղաքներում, որտեղ ձեռքսեղմումը ողջույնի ավելի տարածված ձև է:

---

Ընտանիքի կառուցվածք և ամուսնություն

Դարեր շարունակ Հնդկաստանը ունեցել է ավանդական ընտանիքի մոդել, այսինքն երբ ծնողները, երեխաները, երեխաների կանայք և ամուսինները իրենց զավակներով ապրում են միասին: Հիմնականում ընտանիքի գլուխ է համարվում ամենամեծ անդամը: Նա է կայացնում կարևոր որոշումները և ընդունում կանոնները, իսկ ընտանիքի մյուս անդամները պետք է ենթարկվեն դրանց: 1966 թվականի հետազոտությունների ժամանակ Օրենստեյնը և Միքլինը վերլուծեցին Հնդկաստանի բնակչության տվյալները և ընտանիքի կառուցվածքը: Նրանց հետազոտությունները փաստում են, որ հնդկական տնային տնտեսության չափը մնացել է նույնը 1911-1951 թվականներին:
 Այնուհետև ուրբանիզացիայի և տնտեսական աճի հետևանքով Հնդկաստանը ականատես եղավ ավանդական ընտանիքների մասնատմանը միջուկային ընտանիքների: Սինհան բազմաթիվ սոցիոլոգիական հետազոտություններից հետո նշում է որ վերջին 60 տարիների ընթացքում Հնդկաստանի շատ տարածքներում շատացել է միջուկային ընտանիքների թիվը, ինչպես աշխարհի մյուս մասերում: 1990-ականներին Հնդկաստանում կային քիչ քանակությամբ ավանդական ընտանիքներ և եղածներն էլ հիմնականում ունեիր ցածր եկամուտ: Կրթության տարածման և տնտեսության բարելավման հետ մեկտեղ ավանդական ընտանիքի համակարգը արագորեն մասնատվում է Հնդկաստանի տարածքում և փոխվում է վերաբերմունքը աշխատող կանանց նկատմամբ:

---

Կրոն և փիլիսոփայություն

Հնդկաստանն աշխարհի ամենաշատ բնակչություն ունեցող երկրներից մեկն է, որը ունի 29 նահանգ տարբեր մշակույթներով և քաղաքակրթություններով: Հնդկական մշակույթը՝ հաճախ պիտակավորված որպես մի քանի մշակույթների միավորում, տարածվում է Հինդուստան թերակղզու վրա և կրել է մի քանի հազարամյակների պատմության ազդեցությունը: Իր պատմության ընթացքում հնդկական մշակույթը կրել է մեծապես Դհարմայի կրոնների ազդեցությունը: Նրանք են մեծապես պատասխանատու հնդկական փիլիսոփայության, գրականության, ճարտարապետության, արվեստի և երաժշտության ձևավորման համար: Հնդկական մշակույթը մեծ ազդեցություն է ունեցել ասիական երկրների վրա Մետաքսի ճանապարհով ճանապարհորդների և ծովային վաճառականների միջոցով տարածելով հինդուիզմը, բուդդիզմը, ճարտարապետությունը, վարչակազմը, գրի համակարգը ասիական այլ երկրներ: Արևմուտքում հնդկական մշակույթը համընկնում է պարսկական մշակույթի հետ Հինդուկուշի և Պամիրի լեռներում:

Դարեր շարունակ եղել է մշակույթների զգալի միաձուլում բուդդիստների, հինդուիզմի հետևորդների, մուսուլմանների, ջայնիզմի հետևորդների և տարբեր ցեղային ժողովուրդների միջև Հնդկաստանում: Հնդկաստանը հինդուիզմի, բուդդիզմի, ջայնիզմի և այլ կրոնների ծննդավայրն է: Հավաքական հայտնի որպես հնդկական կրոններ: Հնդկական կրոնները համաշխարհային կրոնների մեջ մեծ տեղ են գրավում աբրահամյան կրոններին զուգահեռ: Այսօր հինդուիզմը և բուդդիզմը աշխարհի երրորդ և չորրորդ ամենամեծ կրոններն են, համապատասխանաբար, 2 միլիարդ և 2,5-2,6 միլիարդ հետևորդներով: Հինդուիզմի, ջայնիզմի և բուդդիզմի հետևորդները Հնդկաստանում կազմում են բնակչության 80-82%-ը: Հնդկաստանը կրոնապես և էթնիկապես ամենաբազմազան երկրներից մեկն է աշխարհում, որոշ մոլի կրոնական հասարակություններով և մշակույթներով: Կրոնը խաղում է կենտրոնական և վերջնական դեր շատ մարդկանց կյանքում: Չնայած Հնդկաստանում մեծ է հնդիկ բնակիչների քանակությունը, այտեղ նաև բնակվում են մեծ քանակությամբ մուսուլմաններ: Հնդկաստանում կան նաև մեծ քանակությամբ սինգխեր և քրիստոնյաներ: Համաձայն 2011 թվականի մարդահամարի բնակչության 79,8%-ը հինդուիզմի հետևորդներ են, 14,2%՝ իսլամի, 2,3%-ը՝ քրիստոնեության, 0,7%-ը՝ բուդդիզմի, 0,4%-ը ջայնիզմի: Հնդկաստանում կան շատ ցեղային կրոններ, բայց դրանք հիմնականում կրում են հինդուիզմի, բուդդիզմի, իսլամի, ջայնիզմի, քրիստոնեության ազդեցությունը: Հետազոտությունների համաձայն 2050 թվականին Հնդկաստանը կունենա հինդուիստների և իսլամիստների ամենամեծ բնակչությունը: Աթեիզմը և ագնոստիցիզմը նույնպես ունեն իրենց հետևորդները Հնդկաստանում: Հնդկաստանի փիլիսոփայությունը ներառում է Հինդուստան թերակղզու փիլիսոփայական սովորույթները: Կան օրթոդոքսյան փիլիսոփայության 6 դպրոց — Նյայա, Վայշեշիկա, Սամխյա, Յոգա, Միմամսա և Վեդանտա, և 4 հեթերոդոքսյան դպրոցներ — Ջային, Բուդդիստ, Աջիվիկա և Կառվակա, վերջին 2-ը նաև հինդուիզմի դպրոցներ են: Հնդկաստանի փիլիսոփայության դպրոցները հիմնականում ձևավորվել են մ.թ.ա. 1000 թվականից մինչև մ.թ. միջին դարեր: Մ.թ.ա. 800-ից մինչև մ.թ. 200 թվականները փիլիսոփայական դպրոցների միջև ուժեղ հակամարտություն էր ընթանում, որի արդյունքում որոշ դպրոցներ գոյատևեցին իսկ որոշները կամ միաձուլվեցին կամ ոչնչացան: